Mae côr cymunedol Met Caerdydd yn helpu pobl ag anawsterau cyfathrebu i gael eu llais yn ôl

Mae côr cymunedol cyfeillgar i affasia yn helpu goroeswyr strôc ag anawsterau cyfathrebu i wella eu hyder a’u lles trwy ganu.

Prosiect ar y cyd rhwng Prifysgol Metropolitan Caerdydd, Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro a Chroma Music Therapy, cafodd y côr ei dreialu gyntaf yn 2024 i weld a allai cerddoriaeth helpu i gefnogi adsefydlu.

Cynhelir y côr unwaith yr wythnos yng Nghlinig Therapi Lleferydd ac Iaith Met Caerdydd ac fe’i cynigir i bobl â strôc a chyflyrau niwrolegol eraill, megis Parkinson’s.

Mae Vicky Guise yn Therapydd Cerdd Chroma sy’n gweithio gyda’r côr i greu adnoddau cyfeillgar i affasia i annog cyfranogiad yn y sesiynau. Mae hyn yn cynnwys cyflwyniadau sy’n dangos geiriau caneuon, gan ddefnyddio cefnogaeth lluniau ac amlygu geiriau allweddol pob llinell.

Dangosodd prosiect peilot, a gynhaliwyd rhwng mis Chwefror a mis Ebrill 2024, nifer o fanteision i gleifion, gan gynnwys mwy o hwyliau a gwelliannau canfyddedig ar gyfer eu cyflyrau.

Mae’r côr bellach wedi derbyn cyllid pellach gan The Tavistock Trust ar gyfer Aphasia, yr unig ymddiriedolaeth dyfarnu grantiau yn y DU i ganolbwyntio ar affasia yn unig, a fydd yn golygu y gall y côr barhau yn 2025.

Mae Katie Earing yn Uwch Ddarlithydd Clinigol Therapi Lleferydd ac Iaith ym Mhrifysgol Met Caerdydd. Dywedodd hi: “Mae angen i ymyriadau therapiwtig fel corau affasia gael eu hymgorffori yn y gwasanaethau a ddarperir ar gyfer cymunedau sy’n byw gyda chyflyrau cronig hirdymor fel strôc.

“Mae côr affasia cymunedol yn rhoi cyfle i effeithio ar ystod o broblemau seicogymdeithasol sy’n gysylltiedig â chyflyrau niwrolegol, gan gynnwys lleihau arwahanrwydd cymdeithasol, cynyddu hyder a lles gwell. Mae canu ar y cyd yn creu amgylchedd cyfathrebu diogel gyda chefnogaeth, gan alluogi’r rhai sydd â namau cyfathrebu hirdymor i rannu profiadau, ailadeiladu rhwydweithiau cymdeithasol a dod yn rhan o’u cymuned a’i gwreiddio.”

Mae affasia yn gyflwr sy’n achosi i berson gael anhawster gyda’i iaith lafar ac ysgrifenedig a gall fod o ganlyniad i strôc, anaf trawmatig i’r ymennydd, tiwmor ar yr ymennydd, neu os oes ganddo ddementia. Mae’n gyflwr cymharol anhysbys ac yn aml yn cael ei gamddeall, er ei fod yn effeithio ar dros 350,000 o bobl yn y DU ar hyn o bryd.

Esther Goodhew, Therapydd Iaith a Lleferydd ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro oedd yn gyfrifol am sefydlu’r côr cyfeillgar i affasia am y tro cyntaf. Dywedodd hi: “Mae sylfaen ymchwil gynyddol sy’n dangos sut y gall canu helpu i adsefydlu pobl ag anawsterau cyfathrebu.

“Mae cyfranogwyr wedi dweud wrthym eu bod yn gallu gweld canu yn haws na siarad; efallai mai’r rheswm am hyn yw ein bod yn prosesu cerddoriaeth a chanu ar ochr dde ein hymennydd, tra bod ein canolfannau iaith wedi’u lleoli ar ochr chwith ein hymennydd.”

Mae’r côr hefyd o fudd i fyfyrwyr ar Radd Therapi Lleferydd ac Iaith Met Caerdydd, BSc (Anrh) sy’n mynychu’r sesiynau yn y Clinig Therapi Lleferydd ac Iaith fel rhan o’u lleoliad neu fel gwirfoddolwyr. Mae hyn yn golygu bod myfyrwyr yn cael y cyfle i gael profiad clinigol ymarferol gydag ystod o gleientiaid sy’n oedolion a phediatrig trwy gydol eu hastudiaethau.

I ddysgu mwy am affasia, ewch i wefan y Gymdeithas Strôc.