Barn: Mae gwiriwr ffeithiau Meta wedi sbarduno dadlau – ond y gwir fygythiad yw AI a niwrotechnoleg

Mewn erthygl a ysgrifennwyd ar gyfer The Conversation yn archwilio penderfyniad diweddar Meta i weithredu ‘nodiadau cymunedol’ arddull X, mae academyddion Ysgol Dechnolegau Caerdydd, Dr Fiona Carroll a Rafael Weber Hoss yn codi cwestiynau moesegol am AI a niwrotechnoleg gan alluogi lledaenu anwireddau heb eu gwirio.

Gwnaeth penderfyniad diweddar Mark Zuckerberg i gael gwared ar wirwyr ffeithiau o lwyfannau Meta – gan gynnwys Facebook, Instagram ac Threads – sbarduno trafodaeth ddwys. Gyda beirniaid yn dadlau y gallai danseilio ymdrechion i frwydro yn erbyn camwybodaeth a chynnal hygrededd ar lwyfannau cyfryngau cymdeithasol.

Ac eto, er bod llawer o sylw yn cael ei gyfeirio at y cam hwn, mae her llawer mwy dwys ar y gorwel. Cynnydd deallusrwydd artiffisial (AI) sy’n prosesu ac yn cynhyrchu iaith debyg i bobl, yn ogystal â thechnoleg sy’n anelu at ddarllen ymennydd dynol, sydd â’r potensial i ail-lunio nid yn unig sgwrs ar-lein ond hefyd ein dealltwriaeth sylfaenol o wirionedd a chyfathrebu.

Mae gwirwyr ffeithiau wedi chwarae rhan bwysig ers amser maith wrth ffrwyno camwybodaeth ar wahanol lwyfannau, yn enwedig ar bynciau fel gwleidyddiaeth, iechyd y cyhoedd a newid yn yr hinsawdd. Trwy wirio hawliadau a darparu cyd-destun, maent wedi helpu llwyfannau i gynnal rhywfaint o atebolrwydd.

Felly mae penderfyniad Meta i greu nodiadau a yrrir gan y gymuned, yn debyg i ddull Elon Musk ar X (Twitter gynt), mae’n ddealladwy i godi pryderon. Mae llawer o arbenigwyr yn ystyried y penderfyniad i gael gwared ar wirwyr ffeithiau fel cam yn ôl, gan ddadlau bod dirprwyo cymedroli cynnwys i ddefnyddwyr yn peryglu ymhelaethu siambrau adleisio a galluogi lledaeniad anwireddau heb eu gwirio.

Mae biliynau o bobl ledled y byd yn defnyddio llwyfannau amrywiol Meta bob mis, felly maent yn cael dylanwad enfawr. Gallai mesurau diogelu llacio gwaethygu polareiddio cymdeithasol a thanseilio ymddiriedaeth mewn cyfathrebu digidol.

Ond er bod y ddadl dros wirio ffeithiau yn dominyddu penawdau, mae darlun mwy. Mae modelau AI uwch fel ChatGPT OpenAI neu Gemini Google yn cynrychioli camau sylweddol mewn dealltwriaeth iaith naturiol. Gall y systemau hyn gynhyrchu testun cydlynol, cyd-destunol berthnasol ac ateb cwestiynau cymhleth. Mae modd hyd yn oed gymryd rhan mewn sgyrsiau cynhenid. Ac mae’r gallu hwn i atgynhyrchu cyfathrebu dynol argyhoeddiadol yn cyflwyno heriau digynsail.

Mae cynnwys a gynhyrchir gan AI yn pylu’r llinell rhwng awduraeth ddynol a pheiriant. Mae hyn yn codi cwestiynau moesegol am awduraeth, gwreiddioldeb ac atebolrwydd. Gall yr un offer sy’n pweru datblygiadau arloesol defnyddiol hefyd gael eu harfau i gynhyrchu ymgyrchoedd dadffurfiad soffistigedig neu drin barn y cyhoedd.

Mae’r risgiau hyn yn cael eu gwaethygu gan dechnoleg arall sy’n dod i’r amlwg. Wedi’i ysbrydoli gan wybyddiaeth ddynol, mae rhwydweithiau niwral yn dynwared y ffordd y mae’r ymennydd yn prosesu iaith. Mae’r croestoriad hwn rhwng AI a niwrotechnoleg yn amlygu’r potensial ar gyfer deall a manteisio ar feddwl dynol.

Goblygiadau

Mae niwrotechnoleg yn offeryn sy’n darllen ac yn rhyngweithio â’r ymennydd. Ei nod yw deall sut rydym yn meddwl. Fel AI, mae’n gwthio terfynau yr hyn y gall peiriannau ei wneud. Mae’r ddau faes yn gorgyffwrdd mewn ffyrdd pwerus.

Er enghraifft, mae REMspace, busnes sy’n dechrau o Galifornia, yn adeiladu offeryn sy’n cofnodi breuddwydion. Gan ddefnyddio rhyngwyneb ymennydd-cyfrifiadur, mae’n gadael i bobl gyfathrebu drwy freuddwydio clir. Er bod hyn yn swnio’n gyffrous, mae hefyd yn codi cwestiynau am breifatrwydd meddyliol a rheolaeth dros ein meddyliau ein hunain.

Yn y cyfamser, mae buddsoddiadau Meta mewn niwrotechnoleg ochr yn ochr â’i fentrau AI hefyd yn peri pryder. Mae nifer o gwmnïau byd-eang eraill yn archwilio niwrotechnoleg hefyd. Ond sut bydd data o weithgarwch yr ymennydd neu batrymau ieithyddol yn cael eu defnyddio? A pha fesurau diogelu fydd yn atal camddefnyddio?

Os gall systemau AI ragweld neu efelychu meddyliau dynol drwy iaith, mae’r ffin rhwng cyfathrebu allanol a gwybyddiaeth fewnol yn dechrau pylu. Gallai’r datblygiadau hyn erydu ymddiriedaeth, amlygu pobl i ecsbloetio ac ail-lunio’r ffordd rydyn ni’n meddwl am gyfathrebu a phreifatrwydd.

Mae ymchwil hefyd yn awgrymu er y gallai’r math hwn o dechnoleg wella dysgu, gall hefyd mygu creadigrwydd a hunanddisgyblaeth, yn enwedig mewn plant.

Mae penderfyniad Meta i gael gwared ar wirwyr ffeithiau yn haeddu craffu, ond dim ond un rhan o her llawer mwy ydyw. Mae AI a niwrotechnoleg yn ein gorfodi i ailfeddwl sut rydym yn defnyddio iaith, mynegi meddyliau a hyd yn oed ddeall y byd o’n cwmpas. Sut allwn ni sicrhau bod yr offer hyn yn gwasanaethu dynoliaeth yn hytrach na’i ecsbloetio?

Mae’r diffyg rheolau i reoli’r offer hyn yn frawychus. Er mwyn diogelu hawliau dynol sylfaenol, mae angen deddfwriaeth gref a chydweithrediad ar draws gwahanol ddiwydiannau a llywodraethau. Mae sicrhau’r cydbwysedd hwn yn hanfodol. Mae dyfodol gwirionedd ac ymddiriedaeth mewn cyfathrebu yn dibynnu ar ein gallu i lywio’r heriau hyn gyda gwyliadwriaeth a rhagolwg.

Am ragor o wybodaeth neu i drefnu cyfweliad gyda Darllenydd mewn Rhyngweithio Cyfrifiadurol Dynol, Dr Fiona Carroll neu Ymgeisydd PhD mewn Technolegau Gwybodaeth a Dylunio Digidol, Rafael Weber Hoss, e-bostiwch press@cardiffmet.ac.uk neu ffoniwch 029 2041 6362.