Hawliau Eiddo Deallusol (HED) ym Mhrifysgol Metropolitan Caerdydd
Canllaw i fyfyrwyr
1. Yn ystod eich astudiaethau, mae’n bosib y byddwch yn cynhyrchu rhywfaint o waith newydd. Gelwir hyn yn Eiddo Deallusol (ED). Eiddo Deallusol yw'r term a ddefnyddir i ddisgrifio allbynnau ymdrech greadigol mewn meysydd llenyddol, artistig, diwydiannol, gwyddonol a pheirianneg y gellir eu diogelu o dan ddeddfwriaeth. Yng nghyd-destun y Brifysgol gellir ystyried hyn yn fras fel canlyniadau ymchwil neu brosiectau creadigol.
2. Fel generadur ED ystyrir eich bod yn 'ddyfeisiwr' neu'n 'greawdwr' ac, ynghyd â'r Brifysgol, mae gennych hawliau i'r Eiddo Deallusol. Gelwir hyn yn Hawliau Eiddo Deallusol (HED). Mae HED yn rhoi cydnabyddiaeth gyfreithiol i berchnogaeth eiddo deallusol. Mae sawl math gwahanol o hawliau neu feysydd cyfreithiol sy'n arwain at hawliau sydd, gyda'i gilydd, yn ffurfio HED.
Y pedwar prif fath o ED yw’r canlynol:
- Patentau ar gyfer dyfeisiadau – cynhyrchion a phrosesau newydd a gwell sy'n gallu cymhwyso diwydiannol
- Nodau masnach ar gyfer hunaniaeth brand – nwyddau a gwasanaethau sy'n caniatáu gwahaniaethu rhwng gwahanol fasnachwyr
- Dyluniadau ar gyfer ymddangosiad cynnyrch – o'r cyfan neu ran o gynnyrch sy'n deillio o nodweddion, yn benodol, llinellau, cyfuchliniau, lliwiau, siâp, gwead neu ddeunyddiau'r cynnyrch ei hun neu ei addurniad
- Hawlfraint ar gyfer deunydd – deunydd llenyddol ac artistig, cerddoriaeth, ffilmiau, recordiadau sain a darllediadau, gan gynnwys meddalwedd ac amlgyfrwng
3. Mae gan fyfyrwyr swydd wahanol i aelodau staff. Nid yw'r Brifysgol yn gwneud unrhyw hawliad i berchnogaeth eiddo deallusol y mae myfyriwr yn ei wneud sy'n deillio o'i brosiect ymchwil, er enghraifft. Fodd bynnag, mae'r sefyllfa gyffredin yn un lle mae myfyriwr ymchwil yn aelod o dîm y mae ei waith wedi arwain at ddyfais. Arfer y Brifysgol yw trin y myfyriwr dan sylw mewn unrhyw ffordd wahanol i'r aelodau staff sy'n ffurfio'r tîm a'i alluogi i gymryd rhan yn y trefniadau rhannu refeniw y cytunir arnynt. Os bydd myfyriwr yn datblygu Eiddo Deallusol wrth gael ei gyflogi gan y Brifysgol yn rhinwedd cynorthwyydd ymchwil neu arddangoswr, yna mae'r swydd yr un fath ag aelod o staff. Bydd sefyllfa myfyrwyr a noddir gan gyflogwr neu o dan drefniant fel dyfarniad Cyflymiad Gwybyddol drwy Addysg Gwyddoniaeth (CASE), neu ymchwil arall a ariennir gan ddiwydiant yn cael ei lywodraethu gan delerau'r grant neu'r cyllid cymorth.
4. Fel arfer, bydd y Brifysgol yn gweithio gyda 'dyfeiswyr' neu 'grewyr' i reoli'r ED. Gall staff o fewn y Gwasanaethau Ymchwil a Menter ddarparu cymorth a chyngor arbenigol. Felly, os ydych chi'n teimlo eich bod wedi creu rhywfaint o ED, siaradwch â'ch goruchwyliwr prosiect cyn gynted â phosibl. Yna dylech chi a'ch goruchwyliwr gysylltu â Gwasanaethau Ymchwil a Menter a gyda'n gilydd gallwn weithio ym Mholisi Eiddo Deallusol y Brifysgol i Staff i helpu i ecsbloetio a rheoli'r Eiddo Deallusol rydych chi wedi'i ddyfeisio mor effeithiol â phosibl. Er mwyn i fyfyrwyr elwa o ecsbloetio Eiddo Deallusol bydd gofyn iddynt neilltuo eu ED i'r Brifysgol (ac, unwaith eto, byddai polisi ED Met Caerdydd ar gyfer staff yn cael ei ddefnyddio).
5. Gall gwybodaeth a ddatgelir i fyfyriwr yn ystod gweithgareddau ymchwil ac unrhyw ganlyniadau a gynhyrchir yn ystod y cyfnod hwnnw (boed yn dechnegol neu'n fasnachol eu natur ai peidio) fod yn eiddo deallusol gwerthfawr a gofyn am ddiogelwch cyn unrhyw fath o ddatgeliad nad yw'n gyfrinachol. Cyfrifoldeb goruchwyliwr y myfyriwr yw cynghori'r myfyriwr ynghylch pa ganlyniadau a/neu wybodaeth sydd i'w cadw'n gyfrinachol. Os oes unrhyw amheuaeth, dylid gofyn am gyngor gan y Gwasanaethau Ymchwil a Menter.